Монголчууд бид ардчилсан үндсэн хуулиа баталж, ардчилсан нийгэмд шилжээд 33 жилийн түүхийг элээж байна. Энэ хугацаанд яг манайхтай адил нийгмийн шилжилт хийсэн постсоциалист орнуудын хөгжил аль хэдийнэ биднийг гүйцэж түрүүлжээ.

Харин бид хэрхэн хөгжив?

Мэдээжийн хэрэг энэ хугацаанд техник технологи, хэрэглээний хөгжил цаг үеэ дагаад урагшилсан боловч улс орны хөгжил урагшилсангүй. Өнгөрөгч 33 жилийн хугацаанд хувийн хэвшлийнхний барьж ашиглалтад оруулсан орон сууцуудыг, гадаадын хөрөнгө оруулалтаар байгуулагдан байгалийн баялгийг ухаж, олборлон зөөх “Оюу толгой” зэрэг том үйлдвэрийг эс тооцвол дорвитой бүтээн байгуулалтын ажил хийгдсэнгүй. Улс орны хэмжээнд баялаг бүтээдэг, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг нэг ч үйлдвэр баригдсангүй.

Эсрэгээр нь газрын баялаг болсон нүүрс, нефтээ ухаж гаргаад гадагш зогсолтгүй зөөлөө. Тэндээс дэлхийд данслагдагдах хэмжээний цөөн тооны монгол баячууд төрлөө.

33 жилийн хугацаанд монголын баялгийг улс төр, эрх мэдэл, хууль шүүхтэй ойр “хулгайчууд” хуу цөлмөлөө.

Энд орон байр, ахуйн гэмт хэрэгтэн, хулгайч, дээрэмчний тухай яриагүй. Тэдний үйлдэл нь зөвхөн тухайн иргэнийг хохироож, тэрнээсээ болж шорон оронд орж ял зэмээ эдэлдэг бол цагаан захтай “хулгайчууд”-ын үйлдэл улс орныг хохироодог атлаа шорон гянданд суулгүй, наран дор наахайж амьдарч байна.

33 жилийн хугацаанд улс орны хөгжүүлнэ гэж МАН, АН гэсэн хоёр намаас ард түмний дэмжлэгийг авч сонгогдсон УИХ-ын гишүүд улс орныг удирдсан. Харамсалтай нь энэ хугацаанд ард түмний амьжиргаа дээшлэхээс илүүтэй албан тушаалтнуудын амьдрал суга сайжирчээ. Тэндээс л мэргэшсэн “цагаан захтай хулгайчууд төржээ”.

Төрөөс юу “хулгайлж, луйвардаж, боловсон аргаар дээрэмдэж” болно, тэр бүгдийг тэд л эрх мэдэл, албан тушаал, мэдээлэлд ойр байгаа байдал, томилуулсан албан тушаалтнуудаараа дамжуулан авна. Тэдэнд оролцохгүй зүйл гэж үгүй. Тендер, ЖДҮ, төсөл, сан гээд гээд төрөөс оролцоотой бүхэнд тэдний хөл хөл дүрэгдэж, аав ээж, ах дүү, эхнэр хүүхэд, хадам зэрэг ураг төрлөөрөө дамжуулан авч болох бүгдийг авчээ.

Аргаа бараад Засгийн газраас Монгол Үндсэн Үндсэн хуулийн хүний эрхтэй холбоотой заалтыг илт зөрчихүйц “УИХ-ын гишүүд, сайд дарга нарын хамаарал бүхий этгээдүүд улс төрд ажиллах, элдэв тендер төсөлд оролцохгүй байх тухай” хуулийг батлах гээд сууж байна.

Эрх мэдэл албан тушаалдаа үргэлжлүүлэн шигдэхийн тулд ядуу ард түмэн, сонгогчдыг гурил будаахан, гурав таван төгрөгөөр хуурч үргэлжлүүлэн сонгогдож, дахин дахин хулгайчаа хийхийг санаархаж байгаа түмний баялгийг “хулгайлагсад”, төрөөс төрсөн тэрбумтнуудад одоо боль гэж эрс шийдэмгий хэлэх цаг нэгэнт иржээ.

“Цагаан захтай хулгайчууд” хулгай нь илрэхээр өөрөөсөө холдуулна, бусад руу чихнэ, мэдээгүй гэж мэлзэнэ, мартсан байна гэж мангартана, хууль шүүхийнхэнд авлига өгнө, хэргээ наймаалцана, шорон гянданд суухгүйгээр аргална. Тэд ийм л араншинтай.

Төрийн хулгайг үндсээр нь таслан зогсооё гэвэл хулгай хийсэн өндөр албан тушаалтныг нийгмээрээ шүүгээд, бүүлдээд орхих биш төдий биш тэднийг хаацайлдаг, тэдний хулгайн мөнгөнөөс нь хувь хүртдэг “хууль шүүхийнхэн”-ийг илчлэх хэрэгтэй.

Үүний тулд энэ салбарт эрс шинэчлэлийг эхлүүлж “Шүүгчийг хэн шүүх вэ” гэдэг шиг тусгай субъектийг шалгадаг, хуучнаар “Прокурорын дэргэдэх мөрдөн байцаах” газар гэдэг шиг институцийг нэн яаралтай байгуулах ёстой.

Цагаан цахтай хулгайчуудад хандаж хэлэхэд цаг өөр болж байна, нийгэм та нарыг таньдаг мэддэг болж байна. Та нарын хулгайд оролцоогүй, хулгайн мөнгөнөөс чинь хувь хүртээгүй, хүртэх ч үгүй хүмүүсийн тоо өнөөдөр цөөн боловч маргааш олон болно.

Тэр цагт “цагаан захтай хулгайчууд” байх газраа очиж, нийгэм “цэвэршиж”, улс орны хөгжил урагшлах болно гэдэгт итгэж байна.

Ц.Мөнх

Amlalt.mn