Намуудын амлалт гэж золигийн “юм” байдаг. Ерөөсөө биелдэггүй. Дөрвөн жилийн турш нэг тийм “амьгүй” юм яригдсан болж явж байгаад дараагийн сонгуультай золгодог. Энэ удаад ч мөн тиймээр үргэлжилж байна, он цаг.

Харин өлгөөд авах ганц нэг амлалт харин биежээд, биелүүлэгдээд явж байгааг хэлэхээс аргагүй. Энэ бол Ардын намаас дэвшүүлсэн сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт туссан “Үндэсний оношилгооны чадавхыг дээшлүүлж, иргэн бүр эрүүл мэндийн бүрэн оношилгоонд жил бүр заавал хамрагдах тогтолцоог бүрдүүлнэ” гэсэн заалт “Эрт илрүүлэг”-ээр дамжин бодит ажил болоод байгаа юм.

Монгол Улсын Засгийн газраас “Эрт илрүүлэг эрсдэлээс хамгаална” аяныг явуулаад өнөөдөр яг нэг жилийн ой дээрээ иржээ. Нэг сая хүнээ эрт илрүүлэгт оруулж. Энэ хэрээр хүмүүс, өөрийгөө хянаж, ямар нэг өвчлөлд орсон эсэхээ нягтлуулж чаджээ.

Энэ бол маш том ололт. Эрүүл монгол хүн л энэ улсыг авч явах нь гарцаагүй. Иргэн баян бол улс баян гэхээс илүү иргэн эрүүл бол улс баян байхын утга учрыг эрэхээс арагүйд манай улс хүрсэн. Хорт хавдрын тохиолдлуудаар манай улс дэлхийд тэргүүлэгч орнын тоонд багтсан. Энэ нь монголчуудыг дэлхийд арчаагүй, анхиагүй, таагүй харагдуулж байгаа нь үнэн. Энэ арчаагүйтлийг арилгахын төлөөх тэмцэл байгаа онож байна.

Амьдралын бололцоо боломжгүйгээс үүдээд өвдөхөөрөө л эмнэлэгт ханддаг иргэд маань ингэж эрт илрүүлэгт орсоноор, аюулт өвчнийг эхлэл шатанд нь мэдэх, илааршуулах боломж өндөр байгаа үед нь оношлуулах, болзошгүй өвчлөлийн эрсдлийг сэргийлэн дархлаажуулах зэргээр эрт илрүүлгийн аяны онцгой чухал ач холбогдлууд манай үндэстэнд шинэ урам өгч байгааг сайшаахаас аргагүй.

Өвчнөөс урьдчилан сэргийлж, эрт илрүүлгээр өөрийгөө хянан шинжилж чадсанаар хүний итгэл үнэмшил урамд өндөр тустайг үнэлж баршгүй. Ерөөс нь энэ эрт илрүүлгийн аян олон талаар чухал байна.

Аль аймагт ямар өвчлөл өндөр байна, тэр нь юунаас үүдээд байгаа эх сурвалжийг тогтоож байна. Аль аймгийн, аль байршилд байгаа иргэнд ямар өвчлөлийн эрсдэл юунаас үүдээд бий болж байгааг тогтоочихно гэдэг чинь, эрсдэлээс өөрийгөө хэрхэн хамгаалах бололцоотой болохоо нот ойлгочихож байна. Үүнд нь тохирсон жор, зөвлөмжийг үзлэгийн дараа өгчихөж байгаа нь машид тустай.

Нөгөө талаар, ковидын дараах манай эрүүл мэндийн салбарт гарсан нэг чухал ололт бол Монголын эрүүл мэндийн салбарын техник, технологийн шинэчлэл бодит түвшинд ахиц гарсан. Дэлхий ертөнцөд эрүүл мэндийн ямар л өндөр дэвшилтэт технологи, арга ажиллагаа нэвтэрсэн, энэ бүхэн манайд бий болсоныг эрүүл мэндийн салбарынхан ам бардам хэлж байна.

Түүнчлэн эрүүл мэндийн салбарынхан үр дүнгийнхээ үзүүлэлтээр цалин урамшуулал нь нэмэгдсэн зэрэг сайн дэвшлүүд гарсан юм. Эрүүл мэндийн салбарт гарсан эдгээр амжилтууд нь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, Шадар сайд С.Амарсайхан, Эрүүл мэндийн сайд асан С.Энхболд нарын ажлын нэг чухал үзүүлэлт болж байгаа билээ.

Өвчлөлийн нийт сэжиг ужгийг тогтооход, нийт эрсдлийн тал хувьд нь хоол боловсруулах эрхтэн системийн үүсгэвэр байгаа аж. Чухам эндээс л монголчууд эрүүл ахуйн чухал шаардлагууд хэвшүүлэх шаардлагатай байгаа.

Засгийн газрын хяналтын байгууллагууд, нийтийн хоолны, ресторан, үйлчилгээний бүх байгууллагуудад ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийг төгс хийх хэрэгтэй. Эрүүл хооллолт, амьдралын зөв хэвшил дадал, нийтийн биеийн тамир, соён гэгээрүүлэлтийн ажлуудыг “Эрт илрүүлэг эрсдэлээс хамгаална” аян нэн шинээр зохион байгуулах, төлөвлөх бололцоог бүрдүүлж байгааг тэмдэглэлтэй.

Хувь хүний өөрийн нь эрүүл мэндээ сахих, хянах сэтгэхүй, хамаарлыг нэн өндөржүүлэх шаардлагатай байгааг нийтээр ойлгох хэрэгтэй. Эрүүл, урт удаан амьдралыг дагаж, бүтээмж, аз жаргал, амьдралын чанар цогцолдгийг манай үндэстэн нэн шинээр ухамсарлах боломжийг нь энэ аян олгож байна.

Засаг төрөөс, ард түмнээ эрүүл саруул байлгахын төлөө эрмэлзэл, хүчин чармайлт ингэж дорвитой гаргаж байхад одоо иргэн бүр өөрсдөө хувьдаа хичээж чармайх нь хаана хаанаа тустай.

“Эрт илрүүлэг эрсдэлээс хамгаална” аян хамгийн гол нь иргэн бүрийн өдөр тутмын амьдралд мөрдлөгөө болж байж улс эрүүл иргэнээрээ баяжих үндэслэл болно.

Б.БАЯР

Amlalt.mn