Соёл,спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номингийн санаачилан боловсруулж 2025 оны Улсын төсвийн төсөлд тусгасан хүүхэд залууст соёлын үйлчилгээг хүргэх, кино жүжүиг үзүүлэхэд зориулан 18.3 тэрбум төгрөгийн “Соёлын ваучер” олгох асуудлыг иргэд эсэргүүцэж, сошиал орчинд ихээхэн шүүмжилсэн.

Хариуд нь ССАЖЗ-ын сайд Ч.Номин “Хэд хоног сэтгэл сэргэтэл сайхан бааллууллаа. Номхон тэмээ ноолоход амар гэж юм л бол соёл, спортын салбарыг хэн дуртай нь ад үздэг байж таарахгүй. Хариуцсан салбараа цээжээрээ хамгаална. Монголын соёлын дархлаа, хүүхдийн хөгжлийн төлөө бол насаараа балбуулсан ч харамсахгүй” гэсэн пост твиттерт оруулсан нь “дайран дээр давс нэмэх”-ийн үлгэр болж иргэдийн бухимдлыг улам бүр нэмэгдүүлэв.

Араас нь соёл урлагийн салбарын удирдлагууд соёлын бодлогоо хамгаалах нэрээр Сүхбаатарын талбай дээр гарч сайдаа өмөөрсөн бол Соёл,спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын яамны удирдлагууд Төрийн ордонд мэдээлэл хийж иргэд соёлын үйлчилгээг ойлгохгүй байна, эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ үзвэр үзүүлдэггүй биз дээ гэх зэргээр гэж бараг л “тавлав”.

Иргэдийн бухимдлын шалтгаан Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номингийн өсвөр үеийнхэнд зориулан үзвэр үзүүлэх 18.3 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий “Соёлын ваучер”-ийг эсэргүүцэж байгаа болохоос Соёлын дархлааг унагах гэсэн, соёл урлагаа үл хүндэтгэсэн хандлага биш гэдгийг ССАЖЗЯ-хан, салбарынхан эрхбиш ойлгож байгаа гэдэгт найдая.

Гэхдээ тэднийг ажил албан тушаалд томилсон сайд нь үүрэг өгсөн болохоор үүнийг мэдсэн ч мэдээгүй мэтээр мэтгэсэн гэж итгэхээс...

Эхлэлийн оронд...

Их дээд сургуульд элсэн орж, оюутан болсон хүн бүр эхний семистрт шахуу “Эдийн засгийн онол” гэдэг хичээл үздэг. Энэ хичээл дээр хүний хүсэл хязгааргүй, гэвч баялаг хязгаарлагдмал. Тэгвэл хязгаарлагдмал эл баялагийг хязгааргүй хүсэлтэй хэрхэн уялдуулж зөв зохицуулахыг Эдийн засгийн онолын хичээлээр үзнэ гэж багш нар ярьдаг байсан. Цаашлаад хүний хэрэгцээг эрэмблэх юм бол эхлээд агаар ус, хоол хүнс, удаад нь хувцас хунар, дараа нь орон байр амьдрах орчины аюулгүй байдал, тохь тухтай орчинд сурч боловсрох... гэх зэргээр жагссаар соёл урлагийн болон бусад тансаг хэрэгцээ 10-20-иос цааш эрэмблэгддэг.

ССАЖЗ-ын сайд Ч.Номингийн хэлсэнчлэн хүүхдийн хөгжлийг асуудлыг дээрх байдлаар эрэмбэлж үзвэл эхний ээлжинд сургууль нь хүрэлцэхгүй 3 ээлжээр хичээллэдэг, нэг ангид 50-60-уулаа багтаж ядан нэг ширээнд 3-уулаа суудаг, агаар орчны бохирдол нь хүүхдийн амьсгалын замын өвчлөлийг нэмэгдүүлж, эмнэлэгт очиж үзүүлэхэд очер дараалал ихтэй, хэвтэн эмчлүүлэх хүрэлцээгүй байгаа гэх зэрэг хэрэгцээг эхлээд шийдвэрлэх ёстой. Үүний дараа соёлын хэрэгцээг шийдэх нь зүйтэй гэж иргэд хэлээд байна.

Соёлын хэрэгцээнд дундаа “кино үзвэр үзүүлнэ” гэдэг нь бүр л ойлгомжгүй, оновчгүй шийдэл.

Ямар кино, контент үзүүлэх вэ?

За яах вэ, Ч.Номин сайдын өсвөр үеийнхэнд зориулан үзвэр үзүүлэх 18.3 тэрбум төгрөгийн төсөв 2025 оны төсөвт “сууж” УИХ-аар батлагдлаа гэж бодъё. Тэгвэл хүүхдүүдэд ямар кино, контент, үзвэр үзүүлэх вэ?

Одоо байгаа “Баавгай болохсон” ч юмуу бас бус киног үзүүлэх үү, шинээр кино бүтээх юм уу? Эсвэл одоо театрт гарт байгаа жүжгүүдийг үзүүлэх юм уу?

Шинээр кино хийлээ гэж бодоход хэн гэдэг зохиолчийн, ямар найруулга, утга агуулгатай кино хийх вэ. Арай Баатар, Амандра нарын оролцоотой үйл ажиллагаа биш биз гэсэн сэрдлэг ч учир мэдэх хүмүүсийн дунд байна.

Өргөн нэвтрүүлгийн телевизүүд хуулиар хүлээсэн үүргийнхээ дагуу нийт эфирийн цагийнхаа тодорхой хугацааг үндэсний соёл, уламжлалтай холбоотой контент бүтээх ёстой. Үүнийхээ төлөө таниас надаас, татвар төлөгчдийн хуримтлуулсан улсын төсвөөс тэд сар бүр тодорхой хэмжээний мөнгө авдаг.

Ч.Номин сайдын “эзэмшил”-д HD MONGOL телевиз байдаг. Тэгэхээр “Соёлын ваучер” олгох 18,3 тэрбум төгрөгийг өргөн нэвтрүүлгийн гэх тодотголтой ч төрийн өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлдэггүй явж ирсэн хэдэн телевизд олгож контент хийлгэх юм биз биз гэсэн хардлага ч бас байна.

Энэ 18,3 тэрбумын “Соёлын ваучер”-ийн цаана нэр бүхий хэдхэн хүн, зарим телевиз алгаа тосоод сууж байгаа юм биш биз гэж бодоход хүргэж байна.

Нэг зүйлийг бодож тооцсон гэж итгэе, ангийн багш нараар нь дамжуулан “хүчээр” л кино театрт руу авч явдаггүй юм бол одооны өсвөр үеийнхэн өөрсдөө гар утсаараа дэлхийн шилдэг кино, контентуудыг бараг л үзчихсэн гэдэгт итгээрэй, тиймээс тэд манайханы өөрсдийн хийсэн, хийх хэр баргийн кино, контентийг тоож үзэхгүй л болов уу.

“Соёлын ваучер” нь төсвийн мөнгийг “идэх” шинэ арга биш биз?

Мөн дээр нь улс төрчид, бизнесийнхэнтэй хамтран төсвийн мөнгийг барилга байшин барих, бүтээн байгуулалт өрнүүлэх нэрээр хувиарлаж, тендер авч эхлүүлээд, өнөөхөө хэдэн жилээр царцааж байгаад төсөвт өртөгийг нь жил бүр нэмүүлэх байдлаар “иддэг аргатай” байсан бол энэ удаад арай өөр “зальжин” нэмээр аргаар, нүдэнд харагдаж, гарт баригдахгүй шинэ арга хэлбэр болох “Соёлын ваучер” гэгчээр дамжуулаад төсвөөс шомбоддох гэж байгаа юм биш биз гэсэн хардлага ч нийтийн дунд түгээмэл байна.

Учир нь тэдэн хүүхдэд, ийм тийм үзвэр үзүүлсэн гээд тайлан гаргаад дуусна, үр дүнг нь нарийн тооцох боломж хязгаардлагдмал.

Хүүхдүүд үзвэр үзэхээс илүү сургуульдаа аюулгүй зорчдог, ач тухтай орчинд суралцдаг болмоор байна. Хүүхэд кино үзэхээс илүүтэй цэвэр агаараар амьсгалдаг хотод амьдармаар байна.

Хүүхэд жүжиг үзэхээс илүү эмнэлэгт ачаалалгүй үзүүлдэг болмоор байна гэдгийг л эцэг эхчүүд Ч.Номин сайдад сөргүүлэн тавиад байгааг мань сайд ойлгож, шүүмжлэлийг бүтээлчээр хүлээж авахын оронд улам шазруун зан гаргаж, “...хүүхдийн хөгжлийн төлөө бол насаараа балбуулсан ч харамсахгүй” гэх зэргээр хэлж байгаа нь түүнийг нийгмийн эгэл жирийн амьдрал мэдэхгүй, нийгэмд дунд орж ажиллаж амьдарч байгаагүй, боломжтой айлд төрж, эрх танхил өссөн гэдгийг “баталж” өгөх шиг.

Ц Мөнх

Amlalt.mn