Үндэсний их баяр наадмын төсөв 2010 онд 640 сая төгрөгт багтаж байв. Харин 2011 онд 1.3 тэрбум болж хоёр дахин өссөн юм. Түүнээс хойш наадмын төсөв жил бүр тогтмол нэмэгдсээр иржээ.
Бид 2012 онд 870 сая төгрөгөөр наадамласан. Түүний дараа жил 1.5 тэрбумаар наадсан бол 2014 онд 2.2 тэрбум, 2015, 2017 онд 2.7 тэрбум, 2016, 2018, 2019, 2020 онд 2.9 тэрбум гэх зэргээр жил бүр өөрчлөгджээ..
Харин Ардын хувьсгалын 100, 101 жилийн түүхт ой давхацсан 2021 оны Үндэсний их баяр наадмын төсөвт 10 тэрбум төгрөг тусгасан гэх шуугиан нэг хэсэг газар авсан. Үүнд тухайн үеийн Шадар сайдын ажлын албанаас тайлбар өгөхдөө “100 жилийн ойн хүрээнд жилийн турш олон арга хэмжээ зохион байгуулагдана. Энэ бүх үйл ажиллагааны зардал нийлээд 10 тэрбум болж байгаа. Үндэсний баяр наадамд 2,5 тэрбум төгрөгийг л төсөвлөсөн” хэмээн мэдэгдэж байлаа.
Дуулиан ч тэгсхийгээд намжсан.
Тэгвэл өдгөө түүх давтагдах мэт болж, 2023 оны улсын төсвөөр Үндэсний их баяр наадамд таван тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн байна.
Ирэх онд ямар нэгэн түүхт ой, онцлох үйл явдал байхгүй. Түүнээс гадна ард түмний амьдрал хэцүү, нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдал ч хүнд байна. Тийм байхад таван тэрбум төгрөгөөр наадна гэдэг бол арай л “чангадсан” хэрэг юм.
Нэг ёсондоо Үндэсний их баяр наадам гэх агуулга нь л чухал болохоос ийм их төсвөөр “тансаглаж, чамирхах” нь гол биш л байлтай.
Түүхэн тэмдэглэлт ой, онцлох үйл явдалгүй жилүүдэд баяр наадмын төсөв ихдээ л 2-3 тэрбум төгрөгт эргэлддэг байж. Энэ жил инфляцийн түвшин өндөр байгаатай холбоотойгоор тухайн мөнгөн дүн өмнөх өмнөхөөсөө тодорхой хэмжээгээр өссөн байхыг үгүйсгэхгүй. Гэтэл бүр хоёр дахин нэмэгдсэн нь арай л санаанд багтамгүй юм.
Баяр наадмаас илүүтэй анхаарах асуудал бидэнд олон бий.
Ирэх онд гэхэд л “Гэрэгэ”, “Самурай”, “Чингис” бондуудын өр болоод Хятадын Ардын банкны зээлийг төлж, барагдуулах ёстой. Үүнд 10-аад тэрбум доллар зарцуулагдах тооцоо бий ч валютын нөөцөд дарамт учруулахаар бол тус зээлүүдийг дахин сунгах талаар хэлэлцэнэ гэж байгаа. Улс орон өрөө төлж дөнгөхгүй, урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөж байгаа энэ бэрх цагт таван тэрбум байтугай таван сая төгрөг ч үнэ цэнтэй л байлтай.
Энэ санааг “огоорсон” мэт манай эрх баригчид Төрийн хэмнэлтийн тухай хуулийг өнгөрсөн хавар баталж, хуулийн хүрээнд төр шаардлагагүй гэж үзсэн бүхий л зардлаа танаж, аль болох хамгийн хэмнэлттэй байдлаар Улсын төсвийн төслийг боловсруулна хэмээн “ам гарсан”. Улмаар алданги, ононги хэлсэндээ хүрсэн бололтой, 2023 оны төсвөөр нэг их наяд төгрөг хэмнэснээ зарлаж, түүхэнд байгаагүй төсөр төсвийг баталлаа хэмээн өөрсдийгөө жаахан сурталчлаад амжсан.
Гэтэл бодит байдал арай л өөр байх шиг. Нийслэлийн Засаг дарга наадмын төсвийг таван тэрбум төгрөгөөр тооцож, НИТХ-аар батлуулахаар зорьж байгааг харахад хэмнэх бус харин ч ”цацаж” байна уу гэлтэй.
Хүүхдийн мөнгийг хүртэл танаж, алаг үрсээ “адлан” байж баталсан төсөв юм сан. Арай ч таван тэрбумаар наадамлаад үргүй зарчуулчихмааргүй байна шүү НИТХ-ын төлөөлөгчдөө...