Манай улс төрчдөд идээгүй, уугаагүй, оролцоогүй, хүртээгүй “сан” гэж байна уу гэсэн асуулт, хэлц үг сошиал орчинд гарч, түүний хариулт нь “эмийн сан”-г арай хуу хамчихаагүй байна гэсэн яриа гарчээ. Энэ нь нэг талаас хошигнол юм шиг атлаа нөгөө талаас ичмээр, уурламаар, гайхмаар зүйл болоод удаж байна. Учир нь ЖДҮ-ийг дэмжих сан, газар тариаланг дэмжих сан, хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх сан, боловсролын зээлийн сан гээд төрийн буюу татвар төлөгч биднээс санхүүжүүлдэг “САН”-уудыг улс төрчид, эрх мэдэлтнүүд, цагаан гартнууд өөрсдийн хамаарал бүхий этгээд болох аав ээж, ах дүү, үр хүүхдэдээ хувиарлаж хуу хамчихаад байгаа нь өдөр ирэх тутам улам тодорхой болсоор...

Аргаа бараад Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газраас УИХ-ын гишүүд, сайд, дарга нар, тэдний хамаарал бүхий этгээдүүд тендер, хөнгөлөлттэй зээл, тусламж, батлан даалтад хамрагдахыг хориглох тухай хуулийн төслийг УИХ-ын чуулганд өргөн барьж байх вэ дээ. Энэ нь ч зөв, одоохондоо ингэхээс өөр арга алга.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өнгөрөгч 05 сарын 03-ны өдөр УИХ-ын чуулганы индэр дээрээс хэлсэн үгэндээ “Ард түмнээ төлөөлөх эрхэм үүргийг хувийн эрх ашгаа хангах эрх мэдэл хэмээн андуурсан авлигачид, тэдний эрх ашгаар томилогдсон бусармаг этгээдүүдийн харалган үйлдлээс болж, ардчилсан эрхзүйт төрийн амин сүнс болсон хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх засаглалын нэр хүндийг унагаж буй үйлдлүүдийг нэн яаралтай таслан зогсоож, төр-иргэний итгэлцлийг эргэн сэргээж чадахгүй бол авлига ардчилсан парламентын засаглалын аминд хүрэх аюултай” гэсэн юм. Тиймээс олон жил байж болох энгийн зүйл мэт ирсэн энэ бусармаг зүйлд цэг тавихыг Засгийн тэргүүн онцлон эхлүүлсэн нь сайшаалтай.

Зүй нь бол ардчилсан Үндсэн хуультай улс орнуудад хэн чадалтай, хэн мэдлэгтэй нь чөлөөт өрсөлдөөний зарчмаар, төрөөс тавьж буй болзол шалгуурыг нь давж тендер болон бусад зээл тусламж дэмжлэгийг авч ажил хийдэг. Гэтэл манайд хэн хэний танил, хэн хэний хамааралтай, хэн нь илүү хувь авлига өгч чаддаг нь тендерийн үндсэн шалгуур болтлоо “хөгжиж”, төрөөс явуулж буй тендер, төсөл, зээл, дэмжлэгийг авдаг болсон.

Энэ удаад тэр олон сангийн хулгай хуудуутай тухайд бус зөвхөн боловсролын зээлийн сангийн тухайд хэдэн зүйлийг онцолж хэлье. Боловсролын зээл бол нэг талаас хувьд хүнийг дэмжиж туслаж байгаа мэт боловч нөгөө талаас улс орны ирээдүйд нэн чухал хөрөнгө оруулалт.

Бид нэг зүйлийг анхаарах ёстой. Дэлхийн топ их дээд сургуулиуд оюутан элсүүлэхдээ /энд дарж дэлхийн шилдэг их дээд сургуулийг жагсаалтттай танилцана уу/ ар өврийн хаалга, авлига довлогоор дамжуулан элсүүлдэггүй, гагцхүү англи хэлний IELTS, TOEFL ийн өндөр онооны босгыг давж чадсан, мэргэжлийн ур чадвар, сонирхол хүрч чадахуйц оюутныг элсүүлдэг. Зарим их сургуулиуд өндөр оноо авсан залуусыг аль улсынх гэднээс нь үл хамааран өрсдөө сургалтын тэтгэлэг өгдөг. Ийм сургуулийн босгыг давж элссэн ч сургалтын төлбөрөө өөрсдөө төлөх чадамжгүй залуусыг төр дэмжиж зээлд нь хамруулах нь зүйн хэрэг. Ингэж элссэн оюутнууд хичээл номдоо шамдаж сайн мэргэжилтэн болж төгсдөг.

Дэлхий дахинд өнөөдөр технологийн хөгжлийг урдаа барьсан улс орнууд эдийн засгийн хөгжлөөрөө тэргүүлж байна. Технологийн хөгжил нь физик, хими, математик, техникийн шинжлэх ухаанд суурилан хөгждөг. Тиймээс гадаадын их дээд сургуульд энэ салбараар суралцаж буй, суралцах гэж байгаа оюутан залуучуудыг нийгмийн ухааны салбарын элсэгчдээс илүүтэй Засгийн газар, боловсролын яам дэмжих, тоог нь нэмэгдүүлэх учиртай.

Гэтэл манай Боловсролын яамнаас гадаадын их дээд сургуулийн элсэлтийн шалгалтанд тэнцсэн залууст зохих журмын дагуу сургалтын төлбөрийн тэтгэлэг, зээл, дэмжлэг нь дээр дурьдсан шиг “жинхэнэ эзнээ” олж байгаа эсэх нь эргэлзээтэй.

Харин дэлхийн топ сургуулийн 40-50 хойш эрэмблэгдсэн, хэний ч мэдэхгүй сургуульд, яаж элсэн орсон нь тодорхойгүй атлаа Боловсролын зээлийн санд хамрагдаж сургалтын төлбөрөө төрөөс төлүүлсэн, тухайн сургуульд сурсан, төгссөн эсэх нь эргэлзээтэй залуусыг Боловсролын яам, АТГ хамтран ажиллаж олж тогтоон, сургууль төгсөөд удаж байгаа, өдгөө төр хувийн хэвшилд хаана ажиллаж байгаагаас нь үл хамааран авсан зээлийг нь төлүүлэх хэрэгтэй. /2020 оны 3 сарын байдлаар БЗС-аас зээл авсан 1893 иргэний нэртэй танилцана уу/

Үүний цаана авлига, албан тушаалаа урвуулан ашигласан байдал нуугдаж байгаа.

Ингэж л тос усыг ялгаж нь гэмээнэ сая Боловсролын зээлийн сангийн хөрөнгө цаашид зөв хүндээ очих боломж бүрдэнэ. Эс бөгөөс татвар төлөгчдийн мөнгө улс төрчид баячуудын эрх хүүхдүүдийн гадаадад суралцах бус зугаацах зардалд зарцуулагдаад дуусна.

Ц.Мөнх

Амлалт.мн