"Эзэмшил, эрсдэл, залилан”

Олон улсын худалдааны Trafigura компанийг монгол дахь захирлууд нь “залилж”, их хэмжээний мөнгө “луйвардсан” байж болзошгүй тухай мэдээллэл үе үе хэвлэлээр гардаг. Тэгвэл олон улсын мэдээллийн Reuters агентлаг 2025 оны 03 сарын 25-ны өдөр вэб сайт дээрээ онцлох мэдээ болгож “Trafigura-гийн Монгол дахь захирлын нагац эгч гол түнш компанийг удирдаж байжээ” гэсэн гарчигтай нийтлэл оруулжээ. (Энд дарж үзнэ үү...)

Уг нийтлэлд дурьдснаар бол Олон улсын худалдааны Trafigura компани Монгол улс дахь газрын тосны бизнесийн үйл ажиллагаанд хийсэн дотоод шалгалтын үр дүнд маш ноцтой зөрчил илрүүлснээ зарласан бөгөөд тус шалгалтаар компанийн зарим ажилтнууд мэдээлэл баримт бичгийг хуурамчаар үйлдэж, компанийн төлөх ёстой мөнгийг хэтрүүлэн төлөх, өр үүсгэх, хугацаа хэтэрсэн авлагыг нуун дарагдуулах замаар таван жилийн хугацаанд Trafigura компанид нийтдээ 1.1 тэрбум ам.доллар (3.9 их наяд төгрөг) алдагдал учруулсан тухай мэдээллийг дурьджээ.

Мөн Trafigura компанийн Монгол дахь үйл ажиллагааны гол түнш компани болох Лекс Ойл-ыг тус компанийн Монгол дахь захирлаар ажиллаж байсан Э.Жононбаярын нагац эгч (ээжийн нь төрсөн дүү) Д.Эрдэнэтуул удирдаж байсан нь ил болсон тухай Reuters агентлаг онцлон мэдээлжээ.

Дэлхийн томоохон түүхий эд, эрчим хүчний худалдааны компанийн Монгол дах салбар нь дотоод хяналтын тогтолцоог алдагдуулж, гэр бүлийн холбоотой, ашиг сонирхлын зөрчлөөс үүдэлтэй үүссэн гэдэг нь тодорхой болжээ.

Тодруулбал, Trafigura компанийн Монгол дахь удирдлагын оролцоотой асар их хэмжээний ам долларын залилангийн хэрэг ил болсон тухай мэдээллийг Ройтерс агентлаг мэдээлэхдээ Trafigura компанийн Монгол дах салбарын захирал Э.Жононбаяр, компанийн хөрөнгөөс 500 сая гаруй ам.долларыг өөрийн нагац эгчийн компанид зээлүүлсэн нь ил болж, олон улсын дуулиан дэгдээж байна.

Тус зээлийг авсан Лекс Ойл хэмээх компанийн эзэмшигч нь түүний нагац эгч Д.Эрдэнэтуулын нөхөр Д.Чинбат байсан бөгөөд энэ компани нь Trafigura-ийн Монгол дахь гол арилжааны түнш байжээ.

Reuters агентлаг энэ мэдээллийгМонгол Улсын улсын бүртгэлийн өмчлөлтэй холбоотой баримтад тулгуурлан мэдээлсэн байна.

Trafigura 2023 оны аравдугаар сард дотоод шалгалтын үр дүнд Монгол дахь газрын тосны бүтээгдэхүүний хангамжийн бизнесийн зарим ажилтнууд “санаатай зүй бус үйлдэл” гаргасан болохыг тогтоосон. Үүнд:

• Төлбөрийн хэмжээг хуурамчаар өсгөх
• Хугацаа хэтэрсэн авлагыг нуун дарагдуулах
• Баримт бичиг, өгөгдлийг зориудаар өөрчлөх зэрэг зөрчлүүд багтжээ.

Эдгээр үйлдлийн улмаас тус компанийн Trafigura-ийн Монгол дахь үйл ажиллагаа 1.1 тэрбум ам.долларын алдагдал хүлээсэн нь тус компанийн хувьд хамгийн том хохирол болжээ.

Э.Жононбаярыг эдгээр хулгай луйварын үйлдэлд холбоотой байж магадгүй гэх үндэслэлийн улмаас 2024 онд үүрэгт ажлаас нь түр түтгэлзүүлжээ.

Trafigura компанийн Монгол дах салбарын захирал Э.Жононбаярын хамаарал бүхий этгээдийн хувь эзэмшдэг Лекс Ойл ХХК нь 2019 онд байгуулагдаж, Trafigura-тай хамтран түлш импортлох, орон нутгийн хэрэглэгчдэд дахин зээл олгох схемийг хэрэгжүүлж байв.

Энэхүү бизнес COVID-19 цар тахлын үед эдийн засгийн хүндрэлд орсон ч энэ байдлаасаа гаралгүйгээр жил бүр өр төлбөр нь улам нэмэгдсэн байна.

Э.Жононбаярын ээж Д.Эрдэнэсүрэн нь Монголын Гаалийн Ерөнхий Газарт олон жил ажиллаж байсан бөгөөд түлшний импорт хянадаг эрсдэлийн хэлтэст 2018 он хүртэл ажиллаж байжээ. Trafigura Монголын түлшний гол нийлүүлэгч болсон цаг үетэй энэ давхцаж байгаа нь эргэлзээ төрүүлсэн ч, компанийн дотоод шалгалтаар ГЕГ-аас Лекс болон Trafigura-д давуу байдал олгосон нотолгоо олдоогүй байгаа аж.

Өмчлөл шилжүүлэлт, баримт “устсан” тухай

Лекс Ойл ХХК 2019 онд анх байгуулагдахад хувьцаа эзэмшигч нь Э.Жононбаярын нагац эгч Д.Эрдэнэтуул байсан бөгөөд 2022 онд Д.Эрдэнэтуул Лекс Ойл ХХК-ийн хувьцаагаа нөхөр Дашням Чинбатад шилжүүлсэн нь өмчлөлтэй холбоотой албан баримтаар батлагдсан ч, уг мэдээлэл одоо төрийн цахим системээс устсан байна

Гэсэн ч OpenDataLab нэртэй ТББ-ын нээлттэй мэдээллийн санд энэ өөрчлөлт устгагдсан байна.

Монголын төрийн эх сурвалжийн хэлснээр, өнгөрсөн жил шинээр бүрэлдсэн Засгийн газар уг асуудлыг шалгаж эхэлсэн ч шалгалтын үр дүнг одоогоор олон нийтэд зарлаагүй байна.

Trafigura компани өнгөрсөн жилийн тайландаа "Сүүлийн жилүүдэд Монголд хийж буй эрчимжүүлсэн хяналт шалгалтын үр дүнд Монгол дах зүй бус үйлдлүүд илэрсэн. Бид энэ ажлыг улам өргөжүүлэн, илчлэхийн тулд ажиллаж байгаа" хэмээн дурджээ.

Энэ хэрэг нь зөвхөн нэг компанийн санхүү хяналтын алдаа төдий биш, харин гэр бүлийн холбоо, хууль хүчний байгууллагын удирдагчид, улс төрчдийн оролцоог хамарсан авлигын сүлжээ гэдгээрээ олон улсад дуулиан болж байна.

Сонирхолтой нь Ройтерс агентлаг мэдээ гаргасны маргааш өдөр нь буюу 2025 оны 03 сарын 26-ны өдөр Лекс ойл ХХК өөрийн цахим хуудсан дээрээ "бид хуулийн дагуу ажиллаж байгаа, биднийг гүтгэсэн хэвлэл мсэдээллийн хэрэгслийг шүүх цагдаад өгнө" гэсэн агуулгатай МЭДЭГДЭЛ гаргажээ.

Лекс ойл ХХК-ийнхан нэртэйгээр нь олон улсын Ройтерс агентлагийг Монголын шүүхэд өгчихгүй юу даа...

Ц.Мөнх

Amlalt.mn